• Prof. Dr. Levent Öztürk açıkladı: Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Levent Öztürk, çevre sıcaklığındaki 10 derecelik artışın uyku kalitesini %20 düşürdüğünü belirtti.<ul><li>Öztürk, yaz aylarında artan sıcaklıkların uyku kalitesini bozduğunu ve iklim değişikliğine bağlı aşırı sıcakların fiziksel ve psikolojik rahatsızlıklara yol açtığını vurguladı.</li><li>Yapılan araştırmalara göre, Amerika'da ortam sıcaklığındaki 8 derecelik artışın uyku kalitesi skorlarında 10 puanlık bir düşüşe neden olduğu tespit edildi.</li><li>Öztürk, çevresel sıcaklıktaki artışın kaliteli uyku süresini kısaltarak vücut sağlığını bozduğunu ve yaz aylarında uykusuzlukla mücadele edenlerin sayısının arttığını ifade etti.</li><li>Sıcaklığın yüksek olmasının vücudun biyolojik ritimlerini bozduğunu ve uyku döngüsünü olumsuz etkilediğini belirten Öztürk, bu durumun uyku bozukluğu hastalığını yaygın bir halk sağlığı sorunu haline getirdiğini söyledi.</li></ul>

Canlı Gündem

<span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp; Çocuklar için sosyal medya uyarısı: Hollanda hükümeti ebeveynlere, depresyon, uyku bozukluğu ve panik atak gibi rahatsızlıklara neden olabileceği gerekçesiyle 15 yaş altı çocukların sosyal medya platformlarını kullanmaması uyarısında bulundu.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ayrıntılar: Açıklamada çocukların yatak odasına bilgisayar ve telefon sokulmaması, 2 saat dışarıda zaman geçiren çocuklara 20 dakikalık ekran süresi izni verilmesi tavsiye edildi.</li></ul>

Angst

<span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp; Çocuklar için sosyal medya uyarısı: Hollanda hükümeti ebeveynlere, depresyon, uyku bozukluğu ve panik atak gibi rahatsızlıklara neden olabileceği gerekçesiyle 15 yaş altı çocukların sosyal medya platformlarını kullanmaması uyarısında bulundu.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ayrıca:&nbsp;Açıklamada çocukların yatak odasına bilgisayar ve telefon sokulmaması, 2 saat dışarıda zaman geçiren çocuklara 20 dakikalık ekran süresi izni verilmesi tavsiye edildi.</li></ul>

Aposto Gündem

Schrödinger, ağırlıklı olarak ilaç endüstrisindeki aktörlerden oluşan müşteri portföyüne sunduğu makine öğrenmesi ve fizik temelli yazılım platformu ile yeni ilaç, bileşen ya da materyal keşif sürelerini kısaltma konusunda çalışmakta. 1990 yılında kurulan New York merkezli şirketin 700 tam zamanlı çalışanının 286’sındaysa doktora (PhD) derecesi bulunmakta.&nbsp;Yatırım turlarına 2012 yılından itibaren Bill Gates ve Gates Vakfı’nın da iştirak ettiği şirket, 2020 yılında gerçekleştirdiği halka arz ile 819 milyon dolar değerleme üzerinden 232 milyon doları kasasına koyma başarısını gösterdi.Schrödinger, geliştirdiği platform ile molekül sentezleme, test etme ve validasyon süreçlerini başarı oranı düşük 4-6 senelik süreçlerden, başarı oranı yüksek 2-3 senelik süreçlere indirme hedefiyle müşterilerine geleneksel yöntemlere nazaran zaman ve kaynak tasarrufu sağlamaktadır.Müşterileri arasında Sanofi, Gilead, Takeda ve Lilly gibi büyük farmasötik firmalarının da bulunduğu ve farklı gelir modelleriyle çalışmalarını sürdürmekte olan şirket, 2010 yılına kadar platform sağlayıcısı olarak hayatına devam etmekteyken, 2010’lu yıllardan itibaren ilaç firmalarıyla ortak çalışmaya başlamış, 2020’den itibaren ise kendi ilaçları üzerinde çalışmak amacıyla şirkete ait patentli yazılımlar da geliştirmeye başlamıştır.&nbsp;Kendi programlarında ağırlıklı olarak onkoloji (kanser tedavisi) alanına yoğunlaşmaktayken ortak programlarında uyku bozukluğu, obezite ve mantar tedavisi gibi farklı alanlarda da çalışmaya devam eden şirket, platform sağlayıcı gelir modeline ek olarak ilaç geliştirme süreci sonrasında ürün ya da patent satışlarıyla elde ettiği gelir sayesinde de çoklu gelir modeline geçmiş durumda. Şu an platform sağlayıcı olarak yaklaşık 1600 müşteriye hizmet veren şirket, ilaç geliştirme programları çerçevesinde ise gerek kendi programları gerekse ortak programlar ile 25 farklı program yürütmektedir.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Detayları <a fr-original-style="" href="https://www.schrodinger.com/pipeline" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buradan</a> inceleyebilirsiniz.</li></ul>Veri analizi, kodlama, dizayn vb. bilgisayar teknolojisi dalları ile çeşitli tıp dallarını harmanlayarak multidisipliner bir faaliyet yürütmekte olan Schrödinger; Ivy League olarak ifade edilen Amerika’nın en itibarlı üniversitelerinde ve farklı kıtalarda birçok makale yayımlayan bilim insanları ve profesörleri de gerek bünyesinde gerekse yönetim kurulu ve danışma kurullarında bulundurmaktadır.Şirketin CEO’su Ramy Farid, PhD, şirkete 2002 yılında katılmış olup 2017 yılında CEO görevini üstlenmiştir. Hakemli dergilerde 70 makalesi yayımlanan CEO’nun farklı biotech şirketlerinin de yönetim ve danışma kurullarında görevleri bulunmaktadır.Schrödinger, 2022 yılı 2. çeyrek raporlarına göre 557 milyon dolar dönen varlıkları ve toplam 195 milyon dolar borcu ile nakit yakışı yüksek bir şirket için kısa vadede sermaye ihtiyacı doğmayacak bir finansal yapıya sahip gözükmekte. Son yatırımcı toplantısında yönetim de bunu ifade etmiştir. Şirketin zararlarını incelediğimizdeyse yaklaşık 35-45 milyon dolar çeyrek zararı açıklaması itibariyle de bu ifadenin yanlış olmayacağını öngörebiliriz. 2022 için toplam gelir öngörüsü 161-181 milyon dolar seviyesindeki şirketin bugün itibariyle piyasa değeri ise 1,55 milyar dolar seviyesinde bulunmakta.Şirketin platform gelirleri senelik %11-20 arasında büyürken; şu an gelirden yüksek pay almasa da ilaç keşif gelirlerinin senelik %42-82 arasında büyüme çizgisinde oluşu şirketin ilaç keşifleri için motivasyonunu artırıyor olsa gerek.Covid-19 salgını nedeniyle artık çoğumuzun aşina olduğu FDA onay yol haritasındaki (Keşif, Klinik Öncesi, Faz 1, Faz 2, Faz 3, FDA Onayı) süreçleri takip ettiğimizdeyse şirketin ortak programları ile 2010’lu yıllardan itibaren başladığı ilaç keşfi serüveninde Agios firması ile geliştirdiği ilaçların aldığı onay sonrası satış ve diğer pipeline ürünlerin bir kısmının da Faz 2 seviyesine kadar gelebiliyor olması, hem insanlık hem de yatırımcılar için umut vadetmekte.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kıssadan hisse</h2>Schrödinger firmasını klasik bir biotech firmasından ziyade bir teknoloji firması olarak konumlamak daha doğru olur kanaatindeyim. Geliştirdiği platformun müşteriler tarafından kullanımı -çok hızlı büyüme vadetmese de- stabil bir büyüme ile sabit gelir yaratırken, asıl fark yaratacağı alanın özellikle tek başına ve ortak programları ile yürüttüğü ilaç keşifleri olacağı kanaatindeyim. Özellikle tek başına yürüttüğü programların henüz çok erken aşamada oluşu şirket için kısa vadede negatif nakit akışı anlamına gelecektir, fakat ilerleyen yıllarda kuantum bilişimin de gelişmesi ve bilgisayarların verimliliğinin artması sayesinde Schrödinger, geliştirme sürelerini çok daha kısaltarak belki de insanlığın ‘çaresiz’ olarak nitelendirdiği hastalıklara çare bulunabilmesinin yolunu açacaktır.Gerek maddi imkanlar, gerekse insan kaynağı ihtiyacı nedeniyle ülkemizde Schrödinger modelini benimseyebilecek ölçekte bir firma çıkması belki çok kolay değil; fakat yetişmekte olan insan kaynağımız ile belki biz de bir gün Schrödinger ile ortak programlar geliştirerek insanlığa fayda sağlayacak biotech firmaları yaratabiliriz.&nbsp;Ülkemizde de data ve yapay zeka odaklı terapi, diyet ve ilaç geliştirme firmalarının adını erken aşamada çokça duymaya başladık. İlk aklıma gelenlerden, mikrobiyom bilimi üzerinden yapay zeka teknolojisi ile çözümler üretmeyi hedefleyen Enbiosis’e bu uzun soluklu yolculuklarında başarılar dilerim.Son olarak bahsetmeden geçemeyeceğim; Schrödinger firması ismini -bizlerin Schrödinger’in kedisinden tanıdığımız- Nobel ödüllü Avusturyalı fizikçi Erwin Schrödinger’den almıştır. İnsanlık tarihinin kilometre taşlarında isimleri bulunan bilim insanlarının tüzel kişilere de isimlerinin veriliyor olması ile onore edilmelerinin yanı sıra, onları daha da ölümsüzleştirmek yeni nesiller için de belki ilham kaynağı olacaktır. Bu vesileyle matematik literatürüne kazandırdığı terimler ve kuramlar ile insanlığa katkı sağlayan ünlü matematikçimiz Ord. Prof. Dr. Cahit Arf’a ithafen; Türk asıllı girişimcilerin Estonya’da kurduğu İsviçre merkezli fintech firması Arf’a kendi adıma teşekkür eder, onlara da yolculuklarında başarılar dilerim.&nbsp;Belki de şirketlerimize, apartmanlarımıza, hastanelerimize, mahallelerimize vb. aile soy ismi ya da siyasi figür isimleri yerine bilim insanlarımızın ya da sanatçılarımızın isimlerini daha sık vermek bir gence daha ilham verir ve ülkemizden daha çok evrensel figürler çıkarırız.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Dipnot:&nbsp;Yazarın yukarıda bahsi geçen hiçbir firmada yatırımı bulunmamakta olup önümüzdeki 6 ay içerisinde de olmayacaktır.

Quando

(NASDAQ:SDGR)

Medikal simülasyon yazılımlarının lideri: Schrödinger

Bunlar size tanıdık geldi mi? Bu ve benzeri yaşantılar son dönemde özellikle gençler arasında yaygınlaşan eko-anksiyetenin özellikleri. Çevresel faktörler ve geleceğe dair yaşanan kaygı eko-anksiyetenin bir kısmını oluşturuyor. Ancak insanların yaşam tarzlarından ve yaptıkları hareketlerden (veya yapmadıklarından) yaşadıkları utanç ve kaygı da eko-anksiyete olarak değerlendirilebiliyor.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2021/11/3/1638974793658.png" width="550" height="699" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.79" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">“Benim derdim, senin derdini döver” vs. “Herkesin derdine kimse karışamaz”</h2>Öncelikle iyi haber; eko-anksiyete (daha Türkçe haliyle Eko-kaygı) “<a fr-original-style="" href="https://www.pandora.com.tr/kitap/dsm-5-tani-olcutleri-basvuru-el-kitabi/319889" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">DSM-5 Tanı Kriterleri Başvuru El Kitabında</a>” bir bozukluk olarak yer almıyor. Aklı başında, mantıklı ve sağduyulu bir insan olarak bu konuda kaygı duymak da son derece normal.Hatta bu konuda kaygı yaşamayı bir patoloji olarak tanımlamak, sorunların çözümü için olması gereken kaygının bile “anormal” kabul edilmesine yol açabilir. Bizce bu kısım daha tehlikeli olur çünkü, gezegenin geleceği konusunda kaygılanmak “düzeltilmesi” gereken bir şey haline gelmiş olur bu durumda.&nbsp;Uf, ne dediiiiiii… Bir dakika, bir dakika.&nbsp;Hızlı bir giriş oldu farkındayım.&nbsp;Az geri sarıp, anksiyete ya da kaygı nedir ona bakalım. TDK’ye göre; “Genellikle kötü bir şey olacakmış düşüncesiyle ortaya çıkan ve sebebi bilinmeyen gerginlik duygusu.” Bu duygunun uzun süre ve çok yoğun yaşanması; kolay yorulma, odaklanmada güçlük, kolay öfkelenme, kas gerginliği, uyku bozukluğu ve huzursuzluk gibi belirtilerle birleşirse buna yaygın kaygı bozukluğu deniyor. Ve eko-anksiyete yaşayan bireylerin mental hallerini tanımlamak için kullandıkları anlatımlara baktığımızda da sıklıkla karşımıza; çaresizlik, yas, panik, suçluluk gibi duygular çıkıyor. &nbsp;Kendimizden örnek verelim. Esmiyor ekibinde eko-kaygı daha çok uyku bozukluğu ve öfke kontrolünde güçlük olarak kendini gösterdi, gösteriyor.&nbsp;Ya zaten dertler olmuş derya, bir de eko-kaygı çıkarma başımıza, diyor olabilirsiniz. Haklısınız da şu ekonomik, politik ve karanlık (yazar burada aydınlanamayan sabahlara gönderme yapıyor) günlerde her anımız tedirginlik içinde geçerken bu kaygı “lüks” geliyor olabilir. “Aman efendim, ülkede onca dert var, sen gidip ekolojiyi, doğayı, çiçeği, böceği mi dert ediyorsun?” diyebilirsiniz. Bunu diyen çok bu arada. Bununla beraber, kaygının ya da genel anlamda duygunun lüksü olur mu, diye sormak istiyoruz. Çünkü; - bizce - “herkesin derdine kimse karışamaz”.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Dertler piramidi</h2>Şaka bir yana, düşünsenize 8 milyar insan var, herkesin aynı dertlerle hemhal olmasını beklemek anlamsız ve imkânsız. Sonuçta, hepimizin üstünde anlaştığı ve sıraya koyacağı - neye göre “öncelik” sırası yapacağız, o da ayrı mesele - bir iki tane sorun yok. Elbette ki; barınma, yiyecek ya da temiz su ihtiyacını karşılayamayan bir insanın iklim için endişelenmesi mümkün değil.&nbsp;Bununla beraber bu konuda kaygı ve korku yaşayıp, bunlarla motive olan insanların ellerini taşın altına koyması ve bir şeyler yapmasına da “hariçten gazel okuyarak” engel olmanın alemi yok. Çünkü, iklim kriziyle birlikte gençlerin geleceğe dair; belirsizlik, güvensizlik, tedirginlik, kontrolsüzlük hislerinde büyük bir artış yaşanmakta. &nbsp;2021 yılında doğan bir kişi için IPCC raporlarındaki 2100 grafikleri gerçekten yaşanacak olası senaryolar.&nbsp;O kırmızılıktan bordoya / mora dönmüş 2100 yılında biten çizgiler var ya; COP26’da zırt derece ısınacak, pırt derece ısınacak diye işkembeden sallanan rakamlar; onları 2021 yılında doğan bir kişi büyük ihtimal yaşayacak.&nbsp;Geliyorken gelmekte olan, o geleceğe dair plan yapmak mümkün mü? Geriyor insanı bu tarz şeyler.&nbsp;<a data-type="embed" fr-original-style="" href="https://twitter.com/zedonarrival/status/1067783355876429826?s=20" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><img src="https://embed.apos.to/assets/2021/11/2021-12-08T15:18:04.157Z.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="2.12" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></a>Ve bunlarla başa çıkmak için de yapılacak şeylerin başında da bu konuda çalışmaya başlamak, var. &nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Havalar nasıl olursa olsun, sizin havanız yerinde olabilir mi?</h2>Eğer bizimle yakın yaşlardaysanız şu cümleyi duymuşsunuzdur; “havalar nasıl olursa olsun, sizin havanız yerinde olsun.” Bu cümleyi kurmak artık uzak bir ihtimal. Çünkü, iklim krizi ve mental hastalıklar arasındaki ilişkiye yönelik yapılmaya başlanan çalışmalar, durumun pek de iç açıcı olmadığı yönünde bizi uyarıyor.&nbsp;İklim değişikliğinin mental sağlık üzerindeki etkisi kısa vadeli, uzun vadeli; dolaylı veya direkt olarak ortaya çıkabilir. İklim değişikliğine hiper-nesne olarak baktığımızda yaşanan sorunları berrak bir şekilde analiz etmek epeyce zor bir iş. Ancak, sıcak hava dalgalarını, sel, yangın gibi aşırı hava olaylarını, kuraklık ve göç gibi durumları göz önüne aldığımızda karşımıza; post-travmatik stres bozukluğundan depresyona, anksiyeteden intihar oranlarındaki artışa kadar geniş yelpazedeki sorunlar silsilesinden oluşan karanlık bir tablo çıkıyor.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 206, 20); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 206, 20); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">Büyük bir doğal felaketten sonra insanlar için yalnızca doğa ile başbaşa olmak fikri bile zor olabiliyor. Biraz tehlikeliymiş gibi geliyor.</blockquote><blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 206, 20); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 206, 20); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">Derrick Sebree Jr., PsyD.</blockquote><a fr-original-style="" href="https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpsyt.2020.00074/full" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">2020 yılında Cianconi ve arkadaşlarının</a> gerçekleştirdikleri meta-analiz çalışması konuyu kapsamlı bir şekilde ele almış. Bu meta analiz çalışmasından bazı bilgileri paylaşmak istiyoruz sizinle. Bu kısım - maalesef - ciddi anlamda iç karartıcı, bu nedenle okuyup okumamakta özgürsünüz. Ama bizce okuyun. Ama özgürsünüz. Ama okumanız iyi de olur. Ama bakın sizi sıkmıyoruz hee. İsterseniz bu kısmı geçip aşağıdaki daha renkli başlıklara göz atabilirsiniz. Ya da bizimle &nbsp;kalıp önce içinizi karartmamıza sonra da size umut vermemize ortak olabilirsiniz.&nbsp;Çalışmayı yapan araştırmacılar, duygu durum bozuklukları, depresyon, intihar, saldırgan davranışlar, mevcut durumun kaybından dolayı yaşanan yas, umutsuzluk gibi patolojik bozukluklarla iklim değişikliğinin ilişkisine bakmışlar. Çalışmayı, sıcaklık artışı, seller, kasırgalar, kuraklık, yangınlar, ormansızlaşma gibi pek çok başlık altında gerçekleştirmişler.Elde ettikleri verilere göre de sıcaklık artışları ve sıcak hava dalgalarının; stres, duygu durum bozuklukları ve kaygı ile ilişkili olduğuna dair veriler elde etmişler. Bununla beraber, mental rahatsızlıkları olanların sıcak hava dalgalarından diğer popülasyona göre daha fazla etkilendiğini hatta ölüm oranının 3 kat fazla olduğuna dair sonuçlarla da karşılaşmışlar.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bitti mi? Daha bitmedi.</h2>Kırılganlığı yüksek grupların etkilenme riskinin daha yüksek olduğu da görülmüş. Yani pek çok konuda da olduğu gibi, kadınlar, çocuklar, yaşlılar, düşük sosyo ekonomik seviyeye sahip olanlarda riskin artış gösterdiği de görülmüş aynı zamanda. Son olarak da artan sıcaklıkların intihar eylemlerini, intihar düşüncesini, agresif düşünce ve eylemleri, düşmanca hisleri arttırdığı da görülmüş.Yukarıdakiler sadece hava sıcaklığının artması ile gerçekleşen ve bu artış devam ettikçe oranlarının yükselmesi beklenen sorunlar. Bunun bir de sel, yangın, kasırga kısmı var. Sel sonrasında da, post travmatik stres bozukluğu, yas ve psiko-sosyal stres artışı görülüyor. Hatta sel mağdurlarının, selden bir yıl sonra incelendiği bir çalışmaya göre; depresyon oranları %20, anksiyete oranlarının %28, travma sonrası stres bozukluğu oranlarının ise normal popülasyona göre %36 yüksek olduğu görülmüş. Kasırga yaşanan bölgelerde ise, intihar eylem ve düşüncesinde artışla beraber her altı mağdurdan birinde travma sonrası stres bozukluğu görülmüş.2021 yazında ülkemizi sarsan orman yangınlarının yarattığı / yaratacağı etkiyi henüz net olarak bilmiyoruz ama yakın zamanda yangınlarla karşı karşıya kalan ülkelere baktığımızda (Avustralya, Kaliforniya ve Yunanistan için) travma sonrası stres bozukluğu, psikosomatik rahatsızlıklar, depresyon, anksiyete, paranoya gibi sorunların arttığı görülmekte.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İşin bir de çocuklara yansıması kısmı var tabi…</h2>Çocuklar orman yangını gibi felaketlerden en çok etkilenen grup. Çocuklarda da travma sonrası stres bozukluğu, kaygı sorunları, panik bozukluk, uyku sorunları, akut stres sorunları gibi rahatsızlıklar görülüyor.Bu saydıklarımız -görece- kısa vadede ortaya çıkan sorunlar olarak ele alınabilir. Uzun vadede özellikle ormansızlaşmanın yaratacağı olumsuz etkilere de kısaca bakalım. Aslında şöyle de düşünebilirsiniz; ormanların insan psikolojisi için sağladığı faydaların hepsini toplayın ve bunların zaman içinde yavaşça ortadan kalktığını hayal edin. Kısaca; korkunç! &nbsp;Mesela, ormanda tüm gerginliğinizi yok edip sizi yenileyecek yürüyüşlerin olmayacağını ya da çocuğunuzun yeşil alanlardan edindiği gelişimsel ve duygusal kazanımların çok azalacağını ya da kalmayacağını düşünün. Kesinlikle sinir bozucu.<img src="https://images.aposto.com/2021/11/3/1638974793604.png" width="550" height="761" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.72" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">"Eee? Hiç mi iyi bir şey yok?", diyorsanız yanıldığınızı söyleyebilirim. Evet tablo aşırı kötü, karanlık ve çirkin. AMA, yine çalışmalar gösteriyor ki; birliktelik, topluluk olma, dayanışma gibi faktörler bizi yıkılmaktan koruyor.&nbsp;Ayrıca, olumlu psikolojik kaynakların kullanımını arttırmak da çok önemli.Ne demek istiyorum?&nbsp;Şunu demek diyorum aslında; cesaret, hayal gücü ve umudu canlı tutmanın çözüm için çok kıymetli kaynaklar olduğunu hatırlamak ve bunları kullanmaya başlamak gerek. <a fr-original-style="" href="https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2667278221000018" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Stanley ve arkadaşları tarafından Avustralya’da yapılan 2021 yılının Mart</a> ayında yayımlanan çalışmaya göre; eko-öfke yaşamanın sağlıklı bir zihinsel yapının göstergesi olmasının yanı sıra, iklim yanlısı aktivizme daha yüksek katılım ve kişisel çaba açısından da daha olumlu bir etki sağladığını bulunmuş. Bununla beraber eko-kaygı veya eko-depresyon olarak tanımlanan hallerin benzer bir etkisinin olmadığı görünmüş.&nbsp;Bakınız burası çokomelli, yazar diyor ki; öfkenizin sizi harekete geçirecek itici güç olmasına izin verin ve öfkenizi yaratıcı işler yapmak için dönüştürün. Kendinizden başlayarak küçük küçük değişime katkıda bulunun, aktivistleri destekleyin, psikolojik dayanıklılık için yakınlarınızdakilerle birbirinizi motive edin. Sonuçta şöyle de düşünebiliriz, eğer ekoloji için kaygı duymuyor olsaydık şu an ne siz bunları okuyor olurdunuz ne de biz bunları yazıyor olurduk. Demek ki neymiş; eko kaygı bizi felç edebileceği gibi harekete geçirme gücüne de sahipmiş.&nbsp;Biz ikinci şıkkı kendimize daha yakın buluyoruz. Yoksa oturup bekleyerek bir şeyin değişeceği yok…&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2021/11/3/1638974793799.png" width="550" height="513" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.07" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">

Şöyle bir diyalog düşünün. Bir psikoloğa gidiyorsunuz ve diyorsunuz ki; “Gezegenimizin, kendimin ve çocuklarımın geleceğini düşünmekten uyuyamıyorum. Her an büyük bir korku ve kaygı ile yaşıyorum. Dikkat ve konsantrasyon kapasitem düştü. Uçağa bindiğim her an suçluluk duyuyorum.” 

Hadi şu eko-anksiyeteyi bir parçalarına ayıralım, sonra içine bakalım. 

"Gürültüden uzaklaş." cümlesini motto belirleyen bir girişim olarak "gürültü" kavramı üzerine epey düşünüyoruz. Biz daha çok medyaya odaklanıyoruz fakat her gün maruz kaldığımız şehir gürültüsünden de fazlasıyla etkileniyoruz. Şehirde yaşamayı tercih etmek çevresel seslere tahammülün teminatını vermek anlamına gelse de bu durum gürültü kirliliğinin bir problem olduğunu değiştirmiyor. Dünya Sağlık Örgütü de (WHO) çoğunlukla ulaşım ve inşaat gibi kaynakların oluşturduğu gürültünün insan ya da diğer canlıların yaşamını etkileyecek düzeyde yayılımını tanımlayan gürültü kirliliğini, sağlık problemlerinin hava kirliliğinden sonra ikinci büyük çevresel sebebi olarak tanımlıyor.&nbsp;<ul><li>Etkiler: Avrupa Çevre Ajansı'nın (EEA) Avrupa'da Çevresel Gürültü - 2020 başlıklı raporu çevresel gürültüyü Avrupa'da yaşayan milyonlarca insanın sağlığını ve esenlik hâlini etkileyen önemli problemlerden biri olarak <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNjljY2M1MTA3YzU2MDAwNzY5NWM0ZCZ1c2VyPTVlMzlkMTZjZGRkZjgxNDc5Zjg0ZDU5YiZhdXRob3I9NWVjMDM1ZDQ2NjQ0ZDQxNGU1ZDVkYmZjJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5lZWEuZXVyb3BhLmV1JTI1MkZhcnRpY2xlcyUyNTJGbm9pc2UtcG9sbHV0aW9uLWlzLWEtbWFqb3I="">görüyor.</a> Rapor, Avrupa'nın %20'sinin, kabaca 100 milyonu aşkın insanın sağlığının uzun süreli gürültülerden zarar gördüğünü ortaya koyuyor. Bu konuda yeterli düzenleme yapılamadığını ve politika hedeflerine ulaşılamadığını belirten çalışmanın öngörüleri, şehirlerdeki büyüme ve artan hareketlilik talebi sebebiyle bu problemin gelecekte azalmasının olası olmadığını gösteriyor. Çevresel gürültüye uzun süre maruz kalmanın uyku bozukluklarına ve çocuklarda bilişsel bozukluklara sebep olduğu, kardiyovasküler ve metabolik sistemler üzerinde olumsuz etkileri olduğu biliniyor. Mevcut verilere göre gürültü kirliliğinin bir yılda 48 bin kalp rahatsızlığına ve 12 bin erken ölüme katkıda bulunduğu tahmin ediliyor. 6,5 milyon insan kronik uyku bozukluğu yaşarken 12 bin 500 çocuğun uçak sesleri sebebiyle okuma problemleri çektiği tahmin ediliyor. Danimarka'da yapılan <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNjljY2M1MTA3YzU2MDAwNzY5NWM0ZCZ1c2VyPTVlMzlkMTZjZGRkZjgxNDc5Zjg0ZDU5YiZhdXRob3I9NWVjMDM1ZDQ2NjQ0ZDQxNGU1ZDVkYmZjJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRm5ld2NpdGllcy5vcmclMjUyRmJsb2ctY29tYmF0aW5nLXVyYmFuLW5vaXNlLWVjaGlrc29uJTI1MkY="">bir araştırma,</a> gürültülü alanlarda yaşayanların kalp krizi riskinin daha fazla olduğunu ve her 10 desibellik artışta bu riskin %12 oranında arttığını ortaya koyuyor.</li></ul><figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-09-23T20:22:35.739Z.jpeg" alt="Melburn CityLink Ses Tüpü"><figcaption>CityLink Ses Tüpü, Melburn'da bir gürültü bariyeri olarak inşa edildi.</figcaption></figure><ul><li>Standartlar: Avrupa Birliği'nin yayımladığı Çevresel Gürültü Direktifi, üye devletlerin beş yılda bir her yıl belirli kapasitelerdeki yerleşim yerleri, kara yolları, demir yolları ve hava limanları için için gürültü haritaları ve gürültü yönetim eylem planları oluşturmasını gerekli kılıyor. Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölge Ofisi'nin 2018'de güncellediği <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNjljY2M1MTA3YzU2MDAwNzY5NWM0ZCZ1c2VyPTVlMzlkMTZjZGRkZjgxNDc5Zjg0ZDU5YiZhdXRob3I9NWVjMDM1ZDQ2NjQ0ZDQxNGU1ZDVkYmZjJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5ldXJvLndoby5pbnQlMjUyRl9fZGF0YSUyNTJGYXNzZXRzJTI1MkZwZGZfZmlsZSUyNTJGMDAwOSUyNTJGMzgzOTIyJTI1MkZub2lzZS1ndWlkZWxpbmVzLWV4ZWMtc3VtLWVuZy5wZGY="">Avrupa Bölgesi Çevresel Gürültü Rehberi,</a> farklı gürültü kaynaklarına göre standartlar öneriyor. Örneğin trafik gürültüsünün ortalama 53 desibelin, gece ise 45 desibelin altında olması tavsiye ediliyor. Demir yolları için bu değerler 54 ve 44 desibel olarak belirlenirken hava taşıtlarının gürültüleri için 45 ve 40 desibel sınırları çiziliyor. &nbsp;</li><li>Örnekler ve önlemler: Hava limanlarının yaşam alanlarına uzak yerlere inşa edilmesi, gürültü kirliliğine karşı alınmış önlemler arasında en tahmin edilebilir olanı gibi görünüyor. Öte yandan Hollanda'nın Gelderland - Alverna bölgesi için tasarlanan ve European Soundscape Award 2011 ödülüne lâyık görülen önlemler dizisi, Avrupa Birliği’nin örnek gösterdiği uygulamalar arasında <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNjljY2M1MTA3YzU2MDAwNzY5NWM0ZCZ1c2VyPTVlMzlkMTZjZGRkZjgxNDc5Zjg0ZDU5YiZhdXRob3I9NWVjMDM1ZDQ2NjQ0ZDQxNGU1ZDVkYmZjJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5lZWEuZXVyb3BhLmV1JTI1MkZoaWdobGlnaHRzJTI1MkZjdXR0aW5nLW5vaXNlLXdpdGgtcXVpZXQtYXNwaGFsdA=="">yer alıyor.</a> Şeritleri azaltmak, yolu yarım metre alçaltmak, ses bariyerleri inşa etmek ve hız limitini düşürmek; planlama kararları ve kısıtlamalarla da bu konuda kalıcı etkiler elde etmenin mümkün olduğunu gösteriyor. Öte yandan bazı araştırmalar, asfalt karışımına sentetik kauçuk eklemek gibi materyal inovasyonlarının da trafik gürültüsünde 8,2 desibele kadar azalma getirebileceğini tahmin ediyor. Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum'un açıklamasına göre Türkiye'nin de 2023 yılına kadar 60 bin metrekare gürültü bariyeri inşa etme hedefi <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNjljY2M1MTA3YzU2MDAwNzY5NWM0ZCZ1c2VyPTVlMzlkMTZjZGRkZjgxNDc5Zjg0ZDU5YiZhdXRob3I9NWVjMDM1ZDQ2NjQ0ZDQxNGU1ZDVkYmZjJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5odXJyaXlldC5jb20udHIlMjUyRmd1bmRlbSUyNTJGYmFrYW4ta3VydW0tZ3VydWx0dS1raXJsaWxpZ2luaS1lbmdlbGxleWVuLWJhcml5ZXJsZXJpLXllcmluZGUtaW5jZWxlZGktNDE1ODk0MTk="">bulunuyor.</a> Yerleşimin yoğun olduğu şehir merkezlerinde hafif raylı sistemler kullanmak, şehir içinde taşıt kullanımını azaltmak, elektrikli ulaşım yollarına ve mikromobilite çözümlerine yönelmek gürültüsüz şehirler için iyi adımlar arasında sayılıyor.</li></ul>

Şehirde yaşamayı tercih etmek çevresel seslere tahammülün teminatını vermek anlamına gelse de bu durum gürültü kirliliğinin bir problem olduğunu değiştirmiyor.

uyku bozukluğu ile ilgili hikayeler